قصر قند

کتاب «قصر قند» نوشته‌ی بیتا قلندر، نخستین رمان بلند این نویسنده و مترجم ایرانی است که در سال ۱۴۰۴ توسط نشر چشمه منتشر شد. داستان در جنوب شرقی ایران، در ناحیه‌ی بلوچستان اتفاق می‌افتد و با زبانی تصویری و ساده، زندگی مردمی را نشان می‌دهد که در دل طبیعتی خشن و بی‌رحم میان فقر، امید و مقاومت روزگار می‌گذرانند. فضای داستان میان واقعیت و اسطوره در نوسان است و حوادث آن در شهری به نام قصر قند شکل می‌گیرد، جایی که طبیعت، انسان و سرنوشت در هم تنیده‌اند.
رمان کوتاه و فشرده است و روایت‌ها در قالب صحنه‌هایی کوتاه و موج‌دار پیش می‌روند. زبان کتاب ساده اما پرتصویر است و نویسنده از توصیف‌های محیطی برای بازتاب احساسات شخصیت‌ها استفاده می‌کند. رویداد اصلی داستان سیلی است که ناگهان بر شهر و بیابان فرود می‌آید و همه‌چیز را دگرگون می‌کند. آب، خانه‌ها و زندگی مردم را با خود می‌برد و آن‌ها را در وضعیتی مرزی میان مرگ و بقا رها می‌کند. در این میان روایت چند شخصیت ازجمله دختری که جهیزیه‌اش را سیل برده و پسری که بار قاچاقش نابود شده، در هم تنیده می‌شود. سرنوشت این دو، همراه با دیگر اهالی در میان این فاجعه شکل می‌گیرد و داستان از خلال همین برخوردها و تصمیم‌ها، به وجوه مختلف زندگی، بقا و اخلاق انسانی در شرایط بحران می‌پردازد.
در پس این روایت طبیعی، لایه‌هایی از واقعیت اجتماعی و فرهنگی بلوچستان دیده می‌شود. نویسنده با نگاهی بی‌واسطه از فقر، خشونت، روابط خانوادگی، تنهایی و امید در جامعه‌ای سخن می‌گوید که با طبیعت و محدودیت‌هایش پیوندی ناگسستنی دارد. نمادهایی چون سیل، بیابان و نور در سراسر رمان تکرار می‌شوند و بازتابی از کشمکش انسان با نیروهایی‌اند که از کنترل او خارج‌اند. نشانه‌هایی از اسطوره و روایت‌های محلی نیز دیده می‌شود که به رمان حال‌وهوایی بومی و هم‌زمان فراواقعی می‌دهد.