از زیبایی متافیزیکی تا زیبایی هنری

«از زیبایی متافیزیکی تا زیبایی هنری» اثر شمس‌الملوک مصطفوی است که توسط نشر نی در قطع رقعی و با جلد شومیز منتشر شده است. این کتاب یک پژوهش جامع و تاریخی است که به بررسی مفهوم «زیبایی» در دو حوزه متافیزیک (فلسفه ماوراءالطبیعه) و هنر می‌پردازد. مصطفوی، پس از ارائه مقدمه‌ای فلسفی درباره چیستی زیبایی، تحول این مفهوم را از اندیشه‌های کهن تا اندیشه‌های معاصر بررسی کرده و پیوندهای میان نگرش متافیزیکی به زیبایی و جلوه‌های هنری آن در فرهنگ‌های ایرانی-اسلامی و غربی را کاویده است.
**بخش اول: مبانی متافیزیکی زیبایی**
در این بخش، نویسنده ابتدا تعریف‌های کلاسیک زیبایی را از دیدگاه ارسطو و افلاطون مرور می‌کند و سپس به نظریات حکمای اسلامی مانند فارابی، ابن‌سینا و ملاصدرا می‌پردازد. مصطفوی نشان می‌دهد که در متافیزیک اسلامی، زیبایی به عنوان تجلی اسم جمال و جلوه‌ای از حق در عالم مخلوقات درک می‌شود. در پایان، او به تحلیل گسل‌ها و تحولات فلسفی که به نگرش مدرن زیبایی منتهی شد، می‌پردازد.
**بخش دوم: زیبایی در نظریه‌های هنر**
در این بخش، مصطفوی نظریه‌های زیبایی‌شناسی هنر را از کانت و هگل شروع می‌کند و سپس به مکتب‌های مختلف همچون رمانتیسیسم، رئالیسم، مدرنیسم و پست‌مدرنیسم پرداخته و تاثیر هر کدام بر شکل‌های هنری و معیارهای ارزشی هنر را بررسی می‌کند.
**بخش سوم: پیوند متافیزیک و هنر در سنت ایرانی-اسلامی**
مصطفوی در این فصل به تحلیل جلوه‌های زیبایی متافیزیکی در هنرهای سنتی ایرانی همچون معماری، خوشنویسی و نگارگری می‌پردازد. او نشان می‌دهد که تناسبات هندسی، نور، رنگ و نمادها در این هنرها ریشه در نظریه‌های فلسفی همچون «وحدت وجود» و «تجلی جمال الهی» دارند.
**بخش چهارم: مطالعات تطبیقی**
آخرین بخش کتاب به مقایسه زیبایی‌شناسی هنر در دو فرهنگ ایرانی-اسلامی و غرب معاصر اختصاص دارد. مصطفوی آثار هنری معاصر از هر دو فرهنگ را بررسی کرده و نشان می‌دهد که باوجود تفاوت‌های ظاهری، سرچشمه‌های متافیزیکی مشترک-مانند جستجو برای هماهنگی و نور-در آنها وجود دارد.
این کتاب دارای ویژگی‌ها و نوآوری‌هایی است که آن را از دیگر آثار مشابه متمایز می‌کند: پیوند دقیق و منسجم میان فلسفه متافیزیک و نظریه هنر که در آثار فارسی مشابه کمتر دیده می‌شود، تحلیل تاریخی و مفهومی از ارسطو تا پست‌مدرنیسم همراه با ارجاع به منابع کلاسیک و معاصر، و ارائه مثال‌های بصری از هنر ایرانی-اسلامی و هنر معاصر غرب که درک نظریه‌ها را برای خوانندگان آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، کتاب از زبان قابل‌فهمی برای خوانندگان غیرمتخصص استفاده می‌کند، در عین حال که عمق مفهومی و پیچیدگی‌های فلسفی را حفظ کرده است. همچنین این کتاب برای طیف وسیعی از مخاطبان مفید است: دانشجویان و پژوهشگران فلسفه و زیبایی‌شناسی که به پیوند میان فلسفه و هنر علاقه‌مندند، هنرمندان و منتقدان هنری که می‌خواهند ریشه‌های متافیزیکی زیبایی را درک کنند، و خوانندگان کنجکاو که می‌خواهند بدانند چرا از مواجهه با یک اثر هنری زیبا شگفت‌زده می‌شوند و این احساس چگونه در طول تاریخ تکوین یافته است.