مقاومت مدنی در انقلاب های اروپای شرقی و شوروی

«مقاومت مدنی در انقلاب‌های اروپای شرقی و شوروی» نوشته آدام رابرتس بررسی جامعی از نقش محوری مقاومت بدون خشونت در فروپاشی رژیم‌های کمونیستی در اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی در اواخر قرن بیستم است. این کتاب تجزیه و تحلیل مفصلی از استراتژی ها، رویدادها و نتایج جنبش های مقاومت مدنی را ارائه می‌دهد که به طور قابل توجهی چشم انداز سیاسی بلوک شرق را تغییر داد. نویسنده کتاب را با مقدمه‌ای بر مفهوم مقاومت مدنی آغاز می‌کند و آن را از سایر اشکال مبارزه سیاسی، مانند شورش مسلحانه یا تسلیم منفعلانه، متمایز می‌کند. رابرتس تاکید می کند که مقاومت مدنی شامل مخالفت فعال و غیرخشن با قدرت است که اغلب از طریق اعتراضات، اعتصابات و سایر اشکال اجتماع انجام می شود. هسته اصلی کتاب بر رویدادهای دراماتیک 1989-1991 متمرکز است، دوره‌ای که شامل مقاومت مدنی گسترده در سراسر اروپای شرقی و اتحاد جماهیر شوروی بوده است. رابرتس به دقت و با مستندات تاریخی بیان می‌کند که چگونه جنبش‌های «قدرت مردمی» در کشورهایی مانند لهستان، آلمان شرقی، چکسلواکی و کشورهای بالتیک، رژیم‌های کمونیستی ریشه‌دار را به چالش کشیده و در نهایت از بین بردند. او رخدادهای مهمی مانند جنبش همبستگی در لهستان، فروپاشی دیوار برلین و انقلاب مخملی در چکسلواکی را برجسته می‌کند. برای مثال، در لهستان، اتحادیه کارگری همبستگی نقش مهمی در بسیج کارگران و مذاکره درباره اصلاحات سیاسی ایفا کرد. در آلمان شرقی، اعتراضات گسترده و مهاجرت شهروندان به غرب، دولت را برای باز کردن دیوار برلین تحت فشار قرار داد. در کشورهای بالتیک، مبارزات بدون خشونت برای استقلال از اتحاد جماهیر شوروی همراه بود با زنجیره‌های تجمعات مردمی و تظاهرات مسالمت‌آمیز. موضوع قابل توجه در این کتاب، اثربخشی اقدام غیرخشونت آمیز در دستیابی به تغییرات سیاسی است. رابرتس استدلال می‌کند که مقاومت مدنی نه تنها یک انتخاب اخلاقی بلکه یک انتخاب استراتژیک نیز بود. جنبش‌های بدون خشونت توانستند حمایت‌های گسترده‌ای را به دست آورند، از دام‌های رویارویی خشونت‌آمیز اجتناب کنند، مشروعیت رژیم‌های سرکوبگر را تضعیف کنند و حتی حمایت‌های خارجی را نیز نصیب خود کنند. این کتاب گواهی است بر انعطاف پذیری و نبوغ مردم عادی که از راه های مسالمت آمیز، دگرگونیهای سیاسی بزرگی را به وجود آوردند.