داستایفسکی

آندره ژید در این کتاب عدم اطلاع و عدم درک جامعه فرانسوی آن زمان را از آثار نویسنده بزرگ روس مطرح و دلیل آن را تفاوت طرز فکر فرانسوی ها و روس ها ذکر می کند. اما درعین حال علت دیگری هم برای این امر تشخیص می دهد و مسئولیت آن را به گردن آقای دو وو گوئه می گذارد. زیرا او اولین کسی بود که در کتاب خود به نام رمان روس، داستایفسکی را به فرانسویان معرفی کرد و نوعی نبوغ برای او قایل شد اما آثارش را قابل مطالعه و شایسته اعتبار ندانست. اما انتشار کتاب نامه های داستایفسکی فرصتی به دست داد تا ژید سیمای پرتضاد این نویسنده روس را ترسیم و مقالات و سخنرانی هایی درباره شخصیت و آثار او ارائه دهد و به بررسی شخصیت و نقد و تشریح آثارش پرداخته، موضوع و انگیزه اصلی هر یک از آن ها را آشکار سازد. نکته ای که به خصوص بر آن تاکید می کند ملی گرایی (ناسیونالیسم) خاص داستایفسکی است، لکن اضافه می کند که این ناسیونالیسم نه تنها نفی انترناسیونالیسم نیست بلکه به نحوی متضمن آن هم هست. مسئله دیگری که مطرح می کند برداشت اصیل و سنت گرایانه داستایفسکی از مسیحیت است که از جهاتی کفرآمیز هم به نظر می رسد. در مطاوی سخنرانی های خود می کوشد به طرز بدیعی ویژگی های انسانی را، نه بر طبق قواعد روان شناسی مرسوم، بلکه با غوررسی در پیچیدگی ها و دودلی ها و ابهامات روح انسانی نمایان سازد.

" داستایفسکی"، بررسی درخشان ژید از رمان نویس بزرگ روسی است. " داستایفسکی" یک پرتره زیبا است که هم موضوع و هم نویسنده را برجسته می کند. ذهن ژید هنگام نوشتن " داستایفسکی" در تیزترین، نافذترین و مثبت ترین حالت خود قرار دارد و این تحلیل او را در بهترین شرایطش نشان می دهد.